Mustafa Kemal Paşanın Samsun'a gelişinden dört gün evvel 15/ Mayıs/1919 da Yunanlılar İzmir’i işgal etmişlerdi. Yunan tümeninin Efzon alayına İzmir'deki on yedinci kolordu komutan ve subaylarının karşı gelmemeleri veya geri çekilmeleri yakın tarihte ikinci bir leke olmuştur. Birincisi 912 Balkan harbinde Hasan Tahsin paşanın karşı gelmeden Selanik’i Yunan ordusuna teslim etmesi, İkincisi İzmir’in teslimidir.

( İzmir’in işgalini kolaylaştıran sebeplerden birisini Antalyalı sayın Dr. Ferruh Niyazi Ayoğlu'nun bu esere verdiği hatıralardan dinleyelim.)
“923 de Diyarbakır'dan Antalya'ya gelirken Kıbrıs'tan vapurla Rodos'a geçen Antalyalı tanıdık bir Rum dan duydum. O bunu anlatırken kendisinin bu işte suçu olmadığını anlatmak istemişti. Vak'anın İzmir'in işgaline yardımı olduğu için kısaca anlatayım.

Antalya'mızın Mütareke yıllarında azan Rumları patrikhaneye müracaatla kendilerini sürgün eden Nurettin paşa ile Miralay Şefik beyin cezalandırılmalarını ısrarla istemişler, patrikhanede o vakit İzmir de Kolordu K. ve Vali Vekili Nurettin paşanın azlettirildiğini cevaben bildirmiş, bu azil İzmir’i kudretli bir kumandandan mahrum bırakmış olduğu için İzmir’in işgalinde milletimize yakışan kahramanlık gösterilememiştir. Bu kanlı facianın vukuuna memleketimiz Rumları da böylece yardım etmişlerdir.”

Bu bilgiden öyle anlaşılıyor ki Patrikhane, İzmir işgalini kolaylaştıracak sebepleri daha önce düşünmüş ve gerçekleştirmiştir.

Türk askeri teslim olunca halk da teslim oluyor, olmayanlar şehri terk ediyor, bunun psikolojik sebepleri vardır. Türk milletinin eskiden beri bir hükümdar idaresinde mutlak emirlerle hareket etmeğe alıştırılmış bulunmasıdır. İnsanların özel ve tüzel kişiliğini eriten bu terbiye ve idare sisteminin sakatlığı her zamanki gibi bir defa daha sabit olmuştu. Hürriyet havası içinde halkın kendi kendini idare etmesi demek olan Demokrasinin iyilikleri böyle zamanlarda belli olmaktadır İzmir'in işgal edildiği öğrenilince Kastamonu ve mülhakatı halkı çok heyecanlanmış ve ertesi gün 16/Mayıs/919 da Kastamonu merkezinde ve bütün mülhakat şehirlerinde mitingler ve çeşitli gösteriler yapılmış ve millî matem tutulmuştur.

Kastamonu da halk, okullar, asker sivil memurlar, medreseler ve hocalar Şeyhlerine varıncaya kadar saman pazarında toplanmış ateşli sözler söylenerek protostolar yazılmış ve dualar edilerek millî matem ilân edilmiştir.

Hatta İnebolu'da basılan protesto kartları İtilâf devletleri temsilcilerine ve tanınmış yabancı adreslere posta ile gönderilmiştir. İlk mitingten sonra Mustafa Kemal Paşanın yine Havzadan, aynı makamlara gönderdiği 28, Mayıs/l919 günlü telgraf üzerine, İzmir, Manisa Aydının işgaline sükût edilmiyerek üçgün devamlı mitinglerle milletçe gösteriler yapılmış çok hararetli ihtifallerden sonra itilâf devletlerine protostolar tekrarlanmıştır.

Nurettin Peker 1918-1923 İstiklal Savaşının Vesika ve Resimleri, İnönü,Sakarya,Dumlupınar Zaferlerini Sağlayan İnebolu ve Kastamonu Havalisi – Gün Basımevi –İstanbul, 1955
Sahife: 28-29